του Ναπολέοντα Μαραβέγια,

Το Κράτος τουλάχιστον στο δυτικό κόσμο αποτελεί συμπύκνωση του συσχετισμού των πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων, είναι ο υποκινητής της οικονομικής ανάπτυξης και ταυτόχρονα ο εγγυητής της κοινωνικής συνοχής ενός κοινωνικού σχηματισμού. Με άλλα λόγια, το Κράτος προωθεί την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και παράλληλα μεριμνά για την κοινωνική ειρήνη στο επίπεδο των παραγωγικών σχέσεων. Το ερώτημα όμως που τίθεται είναι αν αυτός ο ρόλος του Κράτους έχει περιοριστεί στη σημερινή εποχή λόγω της διεθνοποίησης των αγορών και της συμμετοχής στη διαδικασία της Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης στην περίπτωση των χωρών που συμμετέχουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ειδικότερα στην τελευταία περίπτωση το ερώτημα είναι εάν οι αρμοδιότητες που έχει εκχωρήσει το Κράτος στα υπερεθνικά όργανα της Ε.Ε. στερούν ή έστω περιορίζουν την ικανότητα του να εκπληρώνει τον αναπτυξιακό και τον κοινωνικό του ρόλο. Νομίζουμε ότι ο ρόλος του Κράτους , ακόμα και στην περίπτωση χωρών που συμμετέχουν στη διαδικασία της Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης, δεν μειώνεται, απλώς αλλάζει μορφή και γίνεται περισσότερο απαιτητικός. Στο σημερινό στάδιο της Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης το Κράτος διαθέτει την αρμοδιότητα για την άσκηση της δημοσιονομικής πολιτικής δηλαδή, της αναδιανομής των εισοδημάτων και του πλούτου μέσα σε ορισμένα πλαίσια που καθορίζονται από το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, το οποίο είναι υποχρεωμένες να τηρούν οι χώρες που συμμετέχουν στη ζώνη του Ευρώ, όπως η χώρα μας. Έτσι οι κρατικές δαπάνες, η άμεση φορολογία και το κοινωνικοασφαλιστικό σύστημα είναι αποκλειστικά εθνική υπόθεση. Συνεπώς οι προτεραιότητες των κρατικών δαπανών και της φορολόγησης παραμένουν στην ευχέρεια των εθνικών κυβερνήσεων. Είναι ζητήματα πολιτικών επιλογών με ιδεολογικό περιεχόμενο και αποτελούν αντικείμενο πολιτικής και ιδεολογικής αντιπαράθεσης μεταξύ των εθνικών πολιτικών κομμάτων. Βεβαίως, τα περιθώρια των κρατικών δαπανών διευρύνονται στην περίπτωση της Ελλάδας και άλλων χωρών-μελών της Ε.Ε, όπου εισρέουν πόροι από την Ευρωπαϊκή Ένωση στο πλαίσιο της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής και της Πολιτικής Συνοχής. Όμως και η κατανομή των κοινοτικών πόρων στο εσωτερικό της χώρας τουλάχιστον στην περίπτωση της Πολιτικής Συνοχής αποφασίζεται τελικά από την εκάστοτε κυβέρνηση ως αποτέλεσμα και πάλι των πολιτικών και ιδεολογικών επιλογών της. Τι έχει αλλάξει συνεπώς στο ρόλο του Κράτους; Δύο σημαντικές αρμοδιότητες έχουν εκχωρηθεί στα υπερεθνικά όργανα της Ε.Ε. Η εξωτερική εμπορική πολιτική και η νομισματική πολιτική. Έτσι το Κράτος δεν μπορεί να επιβάλει δασμολογικά εμπόδια έναντι των άλλων χωρών της Ε.Ε. και, μόνον όσα επιτρέπονται από την κοινή εμπορική πολιτική, έναντι τρίτων χωρών. Επίσης το Κράτος δεν μπορεί να καθορίζει τη συναλλαγματική ισοτιμία, εφόσον δεν διαθέτει εθνικό νόμισμα ούτε να ορίζει το ύψος των επιτοκίων. Η απώλεια των δύο αυτών αρμοδιοτήτων στερεί από το Κράτος τη δυνατότητα βραχυχρόνιας αύξησης της ανταγωνιστικότητας των εγχωρίων προϊόντων είτε μέσω της αύξησης των δασμών είτε μέσω της υποτίμησης του νομίσματός της και ταυτόχρονα την ευχέρεια να αντιμετωπίζει τους οικονομικούς κύκλους με τη μεταβολή των επιτοκίων. Η απώλεια όμως αυτών των εργαλείων πολιτικής αντισταθμίζεται τουλάχιστον στην περίπτωση της Ελλάδας με την εξασφάλιση σταθερότητας στις τιμές και την διατήρηση χαμηλών επιτοκίων. Έτσι δημιουργούνται ευνοϊκότερες συνθήκες οικονομικής ανάπτυξης λόγω του χαμηλού κόστους του χρήματος και της γενικότερης μακροοικονομικής σταθερότητας, υπό την προϋπόθεση βεβαίως ότι η παραγωγικότητα της οικονομίας αυξάνεται με παρόμοιους ρυθμούς με αυτούς του μέσου όρου της παραγωγικότητας των οικονομιών των χωρών που ανήκουν στην Ευρωζώνη. Σε αντίθετη περίπτωση είτε αυξάνεται η ανεργία είτε μειώνονται οι πραγματικοί μισθοί. Οι απαιτήσεις συνεπώς για ένα διαφορετικό ρόλο του Κράτους αυξάνονται σ’ αυτές τις συνθήκες. Η λειτουργία του Κράτους ως υποκινητή της οικονομικής ανάπτυξης, μέσω της εξασφάλισης κατάλληλων συνθηκών για την αύξηση της παραγωγής και της παραγωγικότητας της οικονομίας, χωρίς τη δυνατότητα, τεχνητής έστω, αύξησης της ανταγωνιστικότητας της με δασμούς ή υποτιμήσεις, απαιτεί ένα συνδυασμό κατάλληλων πολιτικών επιλογών που θα εξασφαλίζουν ανταγωνιστικότητα στην οικονομία και βιωσιμότητα στην ανάπτυξη. Από την άλλη πλευρά η λειτουργία του Κράτους ως εγγυητή της κοινωνικής συνοχής, δηλαδή εξασφάλισης κοινωνικής ειρήνης μέσω της αναδιανομής, απαιτεί μια διαφορετική και πιο αποτελεσματική κοινωνική πολιτική. Οι εισηγητές αυτής της συνεδρίασης Γιάννης Καλογήρου και Γιάννης Μυλόπουλος καθώς και οι εισηγητές της επόμενης ενότητας πιστεύω ότι θα συνεισφέρουν στον προβληματισμό για ένα συνδυασμό αναπτυξιακής και κοινωνικής πολιτικής με οικολογική ευαισθησία.