14 Ιουλ 2008

του Κώστα Ζώρα,

Ένα σύγχρονο κράτος δικαίου και διαφάνειας: Δικαιοσύνη, ανεξάρτητες αρχές, νέες εγγυήσεις διαφάνειας

I. Η νέα μεταπολίτευση
Σήμερα προβάλλεται πανταχόθεν η ανάγκη για νέα μεταπολίτευση, δεδομένου ότι, όπως από όλες τις πλευρές επισημαίνεται, ο «ιστορικός κύκλος της μεταπολίτευσης του 1974 έχει πλέον κλείσει».
Η «παλαιά» μεταπολίτευση σφραγίσθηκε από την ίδρυση ενός γνήσια δημοκρατικού πολιτικού συστήματος. Η ανάγκη για νέα μεταπολίτευση υπογραμμίζει ένα απλό και αυταπόδεικτο γεγονός: ότι οι ιστορικές συνθήκες έχουν πλέον αλλάξει και το δημοκρατικό κεκτημένο της «παλαιάς» μεταπολίτευσης χρειάζεται αλλαγές, εμπλουτισμό και προσαρμογή στις προκλήσεις της νέας εποχής. Η νέα μεταπολίτευση είναι, συνεπώς, ένα εγχείρημα επανίδρυσης της δημοκρατίας και ουσιαστικής μεταρρύθμισης του πολιτικού συστήματος. Δεν μπορεί και δεν πρέπει να είναι ένα φλύαρο πυροτέχνημα, ώστε τελικά να μην αλλάξει τίποτα. Γιατί, όμως, έχουμε ανάγκη από μια νέα μεταπολίτευση; Γιατί τα προβλήματα του δημοκρατικού μας βίου δεν μπορούν πλέον να λυθούν με περιορισμένου χαρακτήρα μεταρρυθμίσεις και μεμονωμένες θεσμικές αλλαγές; Γιατί χρειαζόμασθε μια εκ βάθρων επανίδρυση της δημοκρατίας; Η ανάγκη για μια νέα μεταπολίτευση προϋποθέτει την κοινή διαπίστωση ότι το πολιτικό μας σύστημα δημιουργεί προβλήματα και αρνητικά φαινόμενα που το ίδιο δεν μπορεί να επιλύσει. Δηλαδή το πολιτικό μας σύστημα δεν μπορεί να αυτορρυθμισθεί και να διαχειρισθεί τις αδυναμίες και τα ελαττώματά του. Εδώ και μερικά χρόνια, οι αδυναμίες και τα ελαττώματα του πολιτικού μας συστήματος εξελίσσονται σε μόνιμα χαρακτηριστικά και παγιώνονται στη λειτουργία του κράτους, αλλά και στην τρέχουσα αντίληψη των πολιτών για το εν γένει σύστημα διακυβέρνησης. Αναπαράγεται, έτσι, και δυστυχώς διευρύνεται η απαξίωση, όχι απλώς για ορισμένους πολιτικούς, αλλά και για το σύνολο της πολιτικής. Επικρατεί παντού ένας κυνικός ατομισμός που συνθλίβει κάθε συλλογικότητα, ενώ το σύνολο του λαού διολισθαίνει διαρκώς σε φοβικές και συντηρητικές καταστάσεις. Από θεσμικής και πολιτικής άποψης, η νέα μεταπολίτευση χρειάζεται ένα νέο Σύνταγμα και ένα νέο συνταγματισμό, δηλαδή μια νέα πολιτική και προγραμματική προσέγγιση της θεσμικής και πολιτικής λειτουργίας του Συντάγματος. Η μεταπολίτευση οριοθετείται εκατέρωθεν μεταξύ μιας απλής συνταγματικής αναθεώρησης και μιας -ενίοτε βίαιης- επαναστατικής αλλαγής. Όμως δεν είναι τίποτε από τα δύο. Συνίσταται πρωτίστως στο δύσκολο συνδυασμό δύο βασικών χαρακτηριστικών, ήτοι: α) της συνέχειας ενός δημοκρατικού κεκτημένου και της ειρηνικής μετάβασης σε ένα ποιοτικά νέο σύστημα διακυβέρνησης, δημοκρατικό, κοινοβουλευτικό και αποκεντρωμένο, ενώ β) στην πράξη -και όχι απαραίτητα στους τύπους- οι υιοθετούμενες αλλαγές πρέπει να έχουν συντακτικό και όχι αναθεωρητικό χαρακτήρα. Το δύσκολο εγχείρημα της νέας μεταπολίτευσης προϋποθέτει τη δημιουργική σύνθεση συνέχειας και υπέρβασης, ως αμοιβαία αλληλοεξαρτώμενων στοιχείων μιας ευρείας και ουσιαστικής επανίδρυσης του κράτους και του πολιτικού συστήματος. Κατά αυτό τον τρόπο, η πρόταση περί επανίδρυσης του κράτους παύει να είναι κενό περιεχομένου ρητορικό πρόσχημα και διατυπώνεται ως πραγματική πολιτική και προγραμματική αξίωση αλλαγής. Τα πράγματα είναι ή εν πάσει περιπτώσει πρέπει να γίνουν απλά: Αν μιλώντας για τον ιστορικό κύκλο της μεταπολίτευσης του 1974, ο οποίος, ειρήσθω εν παρόδω, έχει κλείσει, εννοούμε ότι το πολιτικό μας σύστημα αδυνατεί να αυτορυθμισθεί και να ξεπεράσει τις παθογενείς αδυναμίες του. Αν διαπιστώνουμε ότι δεν έχουμε πλέον μια Δημοκρατία με προβλήματα, αλλά πρόβλημα Δημοκρατίας. Αν συμφωνούμε ότι απαιτούνται σαρωτικές αλλαγές και πραγματικές μεταρρυθμίσεις τόσο στο κράτος, όσο και στις σχέσεις του τελευταίου με τους πολίτες. Τότε απαιτείται μια νέα μεταπολίτευση, χωρίς «νομικές» μεμψιμοιρίες και παρελκυστικούς πολιτικούς βερμπαλισμούς που στα λόγια εκθειάζουν τις αλλαγές και στην πράξη υπηρετούν τη συντήρηση και την απραξία. Η μεταπολίτευση του 1974 είχε πυροδοτήσει μια δυναμική πολιτικοποίηση του λαού και της νεολαίας. Έδωσε ουσιαστικό κίνητρο σε χιλιάδες πολίτες να συμμετέχουν στο δημόσιο βίο, να οργανωθούν, να διαδηλώσουν και να ονειρευτούν ένα καλύτερο κόσμο. Η νέα μεταπολίτευση πρέπει να επιδείξει ένα αντίστοιχο αποτέλεσμα, κάτω -είναι αλήθεια- από αντίξοες συνθήκες. Πρέπει να σκορπίσει αυτοπεποίθηση σε απογοητευμένους και παραιτημένους πολίτες, να δώσει ελπίδα και σοβαρά κίνητρα συμμετοχής στη δημόσια ζωή, κυρίως όμως να εδραιώσει την αντίληψη ότι η πολιτική δεν είναι πανάκριβο «άθλημα» για κυνικούς και εκμεταλλευτές της εξουσίας, αλλά διαχρονικό δημοκρατικό κεκτημένο προόδου και ελευθερίας, με το οποίο αξιώνουμε μια καλύτερη ζωή, σε μια δικαιότερη κοινωνία, σε ένα πιο ανθρώπινο και ασφαλή κόσμο.

II. Κράτος δικαίου
1. Το πολιτικό κόμμα
Ο ιστορικά σχετικά νεοπαγής θεσμός του πολιτικού κόμματος διατρέχει το σύνολο των θεμελιωδών συνιστωσών του πολιτικού μας συστήματος και επομένως οι οποίες παθογένειες του μεταφέρονται στην εν συνόλω λειτουργία του συστήματος και των αρχών του, μεταξύ των οποίων και αυτής του κράτους δικαίου. α. Εκλογικό σύστημα – εκλογικές περιφέρειες – σταυρός προτίμησης- πολιτική κουλτούρα κυβερνητικής αυτοδυναμίας ή συνεργασιών β. Σχέσεις πολιτικού κόμματος – πολιτικού χρήματος –ΜΜΕ γ. Εσωκομματική δημοκρατία δ. Δικαστικός έλεγχος - Συνταγματικό Δικαστήριο – Ομόφωνη επιλογή των μελών του από την επιτροπή θεσμών και διαφάνειας της Βουλής ε. Κράτος - δημόσιος τομέας - κοινωνικά αγαθά - κομματισμός
Ατομικά και πολιτικά δεδομένα α. Προσωπική ασφάλεια β. Ιδιωτικός βίος – Προσωπικά δεδομένα γ. Ατομικά πολιτικά δικαιώματα της διαφορετικότητας και των μειονοτήτων (π.χ. ομοφυλόφιλοι, μετανάστες) δ. Ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης – χωρισμός εκκλησίας κράτους ε. Πανεπιστημιακό άσυλο – περιγραφή στ. Ατομικά δικαιώματα συλλογικώς ασκούμενα - εξισορρόπηση δικαιωμάτων ζ. Περιγραφή της καταχρηστικής άσκησης δικαιώματος

ΙΙΙ. Δικαιοσύνη
Ο ομφάλιος λώρος ο συνδέων διαχρονικά εκτελεστική εξουσία (βλ. κυβέρνηση) και δικαιοσύνη συγκροτεί την κεντρική αιτία σχεδόν ακύρωσης της λειτουργικής και προσωπικής ανεξαρτησίας αυτής και των στελεχών της.
1. Επιλογή της ηγεσία της δικαιοσύνης με ομόφωνη απόφαση της επιτροπής θεσμών και διαφάνειας της Βουλής (άρθρο 90 παρ. 5 Συντάγματος).
2. Απόσυρση του Υπουργού Δικαιοσύνης από τις διαδικασίες κρίσης και την πειθαρχική αγωγή (άρθρο 90 παρ.3 και 91 παρ.1 του Συντάγματος).
3. Περιγραφή του πολιτικού εγκλήματος. Επαναφορά του αμιγούς ορκωτού συστήματος για την εκδίκαση των πολιτικών εγκλημάτων (άρθρο 97 Συντάγματος). 4. Τα διατελούντα ή διατελέσαντα μέλη της κυβέρνησης ή υφυπουργοί υπάγονται στην κοινή ποινική δικαιοσύνη για αδικήματα που τέλεσαν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους. Η Βουλή παραμένει αρμόδια μόνο για την άρση τυχόν της βουλευτικής ασυλίας. Κατάργηση του Ειδικού Δικαστηρίου (άρθρο 86 Συντάγματος).

IV. Ανεξάρτητες αρχές
Οι ανεξάρτητες αρχές εκφράζουν το δημόσιο συμφέρον και δημιουργούνται, κατοχυρούμενες στο Σύνταγμα, για να εποπτεύουν εξουσίες, κομματικής, εκτελεστικής, κοινωνικής ή οικονομικής φύσης, η υπέρμετρη δράση των οποίων θα μπορούσε να προσβάλλει τα δικαιώματα των πολιτών ή να διαστρεβλώσει τη λειτουργία του πολιτικού ή άλλων συστημάτων (π.χ. ανταγωνιστική οικονομία της αγοράς, αγορά εργασίας, κλπ.)
1. Η αρχή, ως τρίτος ανεξάρτητος μεταξύ εκτελεστικής εξουσίας (βλ. κυβέρνησης, διοίκησης) πολιτικών κομμάτων και πολιτών δεν υπόκειται σε κανενός είδους κοινοβουλευτικό ή κυβερνητικό έλεγχο.
2. Τα μέλη των ανεξάρτητων αρχών επιλέγονται μόνο με ομοφωνία μεταξύ των μελών της επιτροπής θεσμών και διαφάνειας της Βουλής, δεν μπορεί να είναι μέλη πολιτικών κομμάτων.
3. Οι αποφάσεις των ανεξάρτητων αρχών δεν υπόκεινται σε δικαστική αναστολή εκτέλεσης.

Δεν υπάρχουν σχόλια: