14 Ιουλ 2008

του Πάρι Κουκουλόπουλου,

Η Ελλάδα είναι το πλέον συγκεντρωτικό κράτος στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 25. Ο συγκεντρωτισμός αυτός αποτελεί το σοβαρότερο εμπόδιο στην ανάπτυξη και την ευημερία του τόπου. Απαιτούνται ρήξεις και τομές και όχι δειλές, άτολμες και θολές μεταρρυθμίσεις. - Μεγάλοι και ισχυροί Δήμοι, ικανοί να αποτελέσουν αυτόνομες και αυτοτελείς διοικητικές και προγραμματικές μονάδες - Αιρετή Περιφερειακή αυτοδιοίκηση, με βασική αποστολή την ανάπτυξη - Μητροπολιτική διακυβέρνηση δεύτερου βαθμού για Αθήνα και Θεσσαλονίκη, με βασική αποστολή την ποιότητα ζωής και την ανταγωνιστικότητα των δύο πόλεων - Φορολογική αποκέντρωση με στόχο την πραγματική αυτοδιοίκηση αλλά και την κοινωνία της ευθύνης - Κεντρικό κράτος με επιτελική λειτουργία, ικανό να εγγυηθεί το μέλλον της χώρας στις συνθήκες της παγκοσμιοποίησης - Έλεγχος και διαφάνεια παντού - Συμμετοχή του πολίτη στις αποφάσεις και συνευθύνη. Είναι καθαρό ότι δεν μιλάμε για τη διευθέτηση ζητημάτων της αυτοδιοίκησης. Μιλάμε για το σύγχρονο κράτος. Είναι το μεγάλο πολιτικό διακύβευμα της χώρας. Η αποκέντρωση και η αυτοδιοίκηση είναι κλειδιά, είναι προϋποθέσεις για ν΄ απαντήσουμε πειστικά στις μεγάλες προκλήσεις της εποχής μας, στην απαίτηση των πολιτών. 1. Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης όλες οι δημόσιες πολιτικές οφείλουν να υπηρετούν ως πρώτιστο στόχο, την αποτελεσματικότητα. Δεν ξέρω αν χρειάζονται επιχειρήματα για το γεγονός ότι αποκέντρωση και αυτοδιοίκηση είναι συνώνυμα της αποτελεσματικότητας. Η Δανία πρόσφατα μέσα σε τρία χρόνια υποδιπλασίασε την ανεργία με τη ριζική αποκέντρωση πόρων και πολιτικών για την απασχόληση. Ανάλογες επιλογές στο χώρο της παιδείας οδήγησαν πολλούς να αναφέρονται σήμερα στο Φιλανδικό πρότυπο παιδείας. Η αυξημένη και συγκεκριμένη συνευθύνη τοπικών και περιφερειακών αρχών στην ανάπτυξη οδήγησαν τη Σουηδία στην κορυφή της ανταγωνιστικότητας παγκόσμια. Δεν είναι τυχαίο, εξάλλου, ότι και στις τρεις παραπάνω χώρες η οικονομική μεγέθυνση συνυπάρχει με ένα άρτια οργανωμένο κοινωνικό κράτος, που λειτουργεί φυσικά με την ευθύνη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. 2. Το ζήτημα του επιτελικού κράτους δεν είναι ζήτημα μείωσης του αριθμού των Υπουργείων. Είναι πρώτα απ΄ όλα ζήτημα προσανατολισμού. Στη σημερινή εποχή ολοένα και περισσότερες αποφάσεις που αφορούν το παρόν και το μέλλον λαμβάνονται σε υπερεθνικά κέντρα. Χρειαζόμαστε κεντρική κυβέρνηση με κυρίαρχο προσανατολισμό την εξωστρέφεια γιατί εκεί διακυβεύονται τα συμφέροντα της χώρας. Δε χρειαζόμαστε κυβερνήσεις που είναι αρμόδιες για 380 χιλιόμετρα οδικού δικτύου στην Αττική, όπου ανάμεσα στ΄ άλλα φροντίζουν να ποτίζουν τις νησίδες και να αλλάζουν και τις λάμπες. 3. Η φορολογική αποκέντρωση και η συμμετοχή του πολίτη είναι βασικές επιλογές που δίνουν στη διαφάνεια την πραγματική της υπόσταση, κυρίως όμως μας οδηγούν στην κοινωνία της ευθύνης. Η λογική της ήσσονος προσπάθειας, οι πελατειακές λογικές, η εξατομικευμένη προσέγγιση όλων των ζητημάτων και η συστηματική μετάθεση των ευθυνών από εμάς σε κάποιους άλλους πρέπει να λάβουν τέλος. Οι Έλληνες οφείλουμε να συνειδητοποιήσουμε ότι πρέπει να δουλέψουμε σκληρά για να διατηρήσουμε και να επεκτείνουμε την ευημερία του τόπου. Δεν υπάρχει αυτόματος πιλότος. Ο μεγάλος πατερούλης που ακούει στο όνομα κράτος πνέει τα λοίσθια. 4. Τα τελευταία στοιχεία του ΑΕΠ όσο και αν είναι μονοσήμαντα και χρήζουν περαιτέρω ανάλυσης είναι ωστόσο αποκαλυπτικά. Η περιφέρεια της χώρας ολοένα αποδυναμώνεται. Όσοι θέλουν να βλέπουν κατάματα την αλήθεια καλό είναι να γνωρίζουν τη σκληρή πραγματικότητα. Ολοένα και περισσότεροι νέοι που αποφοιτούν από τα λύκεια των αστικών κέντρων της περιφέρειας, αποσυνδέουν το μέλλον τους από τον τόπο καταγωγής τους γιατί τους προσφέρονται μηδαμινές δυνατότητες εξέλιξης. Μάλιστα, τα πιο φιλόδοξα και ανταγωνιστικά παιδιά δε στρέφουν το βλέμμα τους στην Αθήνα αλλά στις ΗΠΑ και την Ευρώπη, απ΄ όπου κατά κανόνα δεν επιστρέφουν. Πρόκειται για μια εξέλιξη που αν δεν ανατραπεί θα καταστήσει σε ορατό χρόνο την Αθήνα πρωτεύουσα χωρίς ενδοχώρα και την Ελλάδα χώρα «μετρίων». Όσοι κατοικούν στην Αθήνα λογικό είναι να μη βλέπουν αυτή την εξέλιξη. Όπως δεν την έβλεπαν τα αστικά κέντρα της περιφέρειας όταν ερήμωνε η ύπαιθρος και οι πλέον ικανοί και φιλόδοξοι δε σταματούσαν εκεί αλλά όδευαν στην Αθήνα. Η περιφερειακή ανάπτυξη είναι μείζον εθνικός στόχος και χρειάζεται πρώτα απ΄ όλα ισχυρό υποκείμενο. Ισχυρούς δηλαδή αποκεντρωμένους θεσμούς τοπικής και περιφερειακής αυτοδιοίκησης. 5. Η ανταγωνιστικότητα της Αθήνας είναι ζήτημα που μας αφορά όλους. Η σημερινή κατάσταση μπορεί να ικανοποιεί ποικίλα συμφέροντα αλλά είναι άκρως απογοητευτική. Το μέτρο των δυνατοτήτων μιας ανταγωνιστικής πόλης δεν είναι ουτοπία. Η πρωτεύουσα που θέλουμε όλοι οι Έλληνες είναι αυτή της Ολυμπιάδας. Μια πόλη με κατοίκους προσηνείς και αισιόδοξους, λάτρεις των μέτρων μαζικής μεταφοράς που συμμετείχαν σε ένα εγχείρημα το οποίο τους ξεπερνούσε μεν, τους αφορούσε δε. Μια πόλη που λειτουργούσε υποδειγματικά. Οικονομικοί πόροι, πολιτικές αποφάσεις, ανθρώπινο δυναμικό, δομές διοίκησης συντονίστηκαν για να υπηρετηθεί ένας στόχος και το πετύχαμε. Γι΄ αυτό συνηθίζω να λέω ότι Μητροπολιτική αυτοδιοίκηση στην Αθήνα είχαμε αλλά δεν το ξέραμε. Ήταν ο Οργανισμός ΑΘΗΝΑ 2004. Με μια τέτοια ματιά στα πράγματα είναι προφανές ότι αποκέντρωση και αυτοδιοίκηση μπορεί και πρέπει ν΄ αποτελέσουν το κεντρικό πολιτικό ζητούμενο ενός μεγάλου κύματος μεταρρυθμίσεων. Το στοίχημα είναι δύσκολο γιατί υπάρχουν τεράστιες δυνάμεις αδράνειας. Συμφέροντα καλώς και κακώς νοούμενα, κοινωνικές συμπεριφορές, μειωμένη αξιοπιστία των θεσμών, υπερσυγκέντρωση πλούτου, δύναμης και ανθρώπων σ΄ έναν τόπο που πολώνει ολοένα και περισσότερο το δημόσιο διάλογο της χώρας σε δευτερεύοντα ζητήματα. Δεν υπάρχει όμως άλλος δρόμος. Χρειάζεται μια βαθιά μεταβολή στη διοίκηση και το κράτος. Χωρίς αυτή τη μεταβολή η ευκτέα και η επιθυμητή από όλους κίνηση της Ελλάδας προς τα μπρος όχι μόνο δεν είναι εφικτή αλλά δεν μπορεί καν να νοηθεί. Η διαμορφωμένη κατάσταση αποτελεί ανυπέρβλητο εμπόδιο στο δρόμο για ανάπτυξη, για ποιότητα ζωής, για περισσότερη δημοκρατία. Πριν τρία χρόνια ιδρύθηκε το ΙΤΑ. Για πρώτη ίσως φορά τα ζητήματα της αποκέντρωσης και της αυτοδιοίκησης αντιμετωπίζονται χωρίς το άγχος του πρόσκαιρου εντυπωσιασμού και του πολιτικού κόστους. Δεκάδες λαμπροί επιστήμονες με επικεφαλής τον καθηγητή Δημήτρη Τσάτσο έχουν προχωρήσει στη καρδιά του προβλήματος. Έχοντας συμβάλει στην ίδρυση και λειτουργία του ΙΤΑ και παρακολουθώντας αδιάλειπτα τις προσεγγίσεις του νομίζω ότι μπορώ να αναφέρω συγκεκριμένα συμπεράσματα της δουλειάς του, χρήσιμα για τη συζήτηση μας. 1. Δεν υπάρχουν αποσπασματικές μεταρρυθμίσεις που αφορούν την Τ.Α. γιατί η αυτοδιοίκηση είναι διακριτό μεν, αναπόσπαστο δε κομμάτι της ενιαίας Πολιτείας. 2. Το εύρος και το βάθος των αλλαγών που απαιτούνται είναι πολύ μεγάλο και απαιτείται κοινωνική συναίνεση, σοβαρό επιχειρησιακό σχέδιο και εξασφάλιση πόρων. 3. Τα εμπόδια στα οποία έγινε ενδεικτική αναφορά είναι πανίσχυρα γι΄ αυτό θεμελιώδης προϋπόθεση είναι η ισχυρή πολιτική βούληση. 4. Η ολοκλήρωση των αλλαγών στις οποίες έγινε αναφορά απαιτεί βάθος χρόνου, που ξεπερνά τον ορίζοντα μιας κυβερνητικής θητείας. Κατά συνέπεια η εθνική συνεννόηση στο γενικό πλαίσιο αποτελεί όρο εκ των ουκ άνευ. 5. Η σημασία του εγχειρήματος είναι τέτοιας κλίμακας που απαιτεί εγγύηση στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο, αυτό του Πρωθυπουργού. Στη Δανία η κατάργηση του Υπουργείου Εργασίας στην οποία αναφερθήκαμε παραπάνω έγινε εφικτή γιατί την εγγυήθηκε ο Πρωθυπουργός κ. Ράσμουσεν. Στην Αγγλία η κωδικοποίηση και απλούστευση της νομοθεσίας που αποτελείται πλέον από 30-40 εγχειρίδια είναι έργο μιας επιτροπής που δούλεψε εγκατεστημένη στη Ντάουνιγκ Στριτ γιατί χρειαζόταν την εγγύηση του Πρωθυπουργού. Έτσι γίνονται οι μεγάλες τομές. Έτσι μπορούμε να οδηγηθούμε σ΄ ένα σύγχρονο κράτος. Νομίζω ότι το διακύβευμα είναι και μεγάλο και σαφές. Απαιτεί την εξασφάλιση συγκεκριμένων προϋποθέσεων που δεν αφορούν μόνον την πολιτική τάξη της χώρας και τους αιρετούς της αυτοδιοίκησης. Μας αφορούν όλους. Πρόκειται τελικά για την απόφαση μας να αποχωριστούμε το μύθο της ελληνικής ιδιαιτερότητας. Πρόκειται δηλαδή για ένα ζήτημα ιδεολογικό, κοινωνικό και σε τελική ανάλυση πολιτικό.

Δεν υπάρχουν σχόλια: